Wieś Kuchary Żydowskie leży na ziemi ciechanowskiej około 8 km na północny wschód od Płońska nad malowniczą rzeką Wkrą.
Nazwa Kuchary. Sama nazwa Kuchary odnosi się do wielu miejscowości w Polsce, jest nazwą służebną, wiąże się z określeniem wczesnofeudalnym i dotyczy ludności wypełniającej określone posługi dla dworu książęcego lub biskupiego. Kuchary, były jedną z najwcześniejszych osad służebnych, ich mieszkańcy mieli nałożone kompetencje i obowiązki służby dworskiej. Nazwa oznaczała – „ludność pełniącą obowiązki w książęcej kuchni”. Praca ich polegała na tym, że na oznaczony dzień wypełnienia swoich obowiązków opuszczali wieś i udawali się do dworu, gdzie przez konkretny czas pełnili swoja posługę (praca w kuchni, posługiwanie do stołu, ubój i przygotowanie do spożycia zwierząt). Charakter tych wsi zmieniał się z czasem.
Dwór w Kucharach Żydowskich
Pierwsze zapiski o Kucharach Żydowskich. Pierwsza wzmianka o Kucharach Żydowskich pochodzi z 1230 roku, zapisano wówczas nazwę Cvchari . W 1432 roku widnieje zapis Cuchari antiquum, a w języku polskim w 1436 r jako Stare Kuchary. W 1921 jako Kuchary. W odróżnieniu do pobliskich Kuchar Królewskich – Nowych, nazwano je Kucharami Starymi. Według SGKP była to wieś nad rzeką Działdowską w powiecie płońskim. Był tam dwa domy modlitwy, urząd gminy, sąd gminny, kasa wkładowa-zaliczkowa, młyn wodny, browar, gorzelnia, karczma, tartak i cegielnia. Zgodnie z postanowieniem carskim gmina Kuchary należała do powiatu płońskiego w guberni płockiej. Gmina Kuchary obejmowała następujące wioski: Bolęcin, Budy-Przepitki, Wesołówka, Wycinki, Drożdżyn, Idzikowice, Kadłubówka, Kalęcin, Kołoząb, Kuchary, Kownaty, Lisewo, Michowo, Niewikla, Pruszkowo, Przepitki, Rachalinek, Salomonka, Ślepowrony, Strachowo, Strubiny, Strubiny-Kroplin, Teodorowo, Szpondowo, Janin.
Miejsce po bóżnicy
Historia miejscowości. Historia miejscowości Kuchary Żydowskie jest szerzej znana od marca 1817 roku. Wówczas została nabyta wraz z okolicznymi dobrami przez kupców żydowskich i rabina Salomona Markusa Posnera który przybył z Finlandii. Część funduszy pochodziła z pożyczki, jaka Posner zaciągnął w jednej z polskich instytucji finansowych.
Fabryka sukna W 1823 r. Salomon Marcus Posner założył w Kucharach jedną z pierwszych fabryk sukna w kraju. Do pracy w manufakturze ściągnięto z pobliskich miejscowości 300 robotników żydowskich, których następnie osiedlono wraz z rodzinami w Kucharach. W 1863 w dużej mierze w wyniku decyzji administracyjnych upadła manufaktura Posnera. Zamknięcie manufaktury miało być karą za czynny udział niektórych członków rodziny Posnerów w powstaniu styczniowym. W 1865 roku fabryka została ponownie otworzona. Pod koniec wieku fabryka miała dwa koła wodne poruszane przez nurt rzeki Wkry o mocy 15 i 18 koni mechanicznych, 34 warsztaty tkackie i 1700 wrzecion, folusz. Przerabiano 4600 pudów wełny i wyrabiano do 60 000 arszynów sukna dla wojska.
Samuel Posner
Rodzina Posnerów Szczególnym bohaterstwem odznaczył się wnuk Marcusa – Samuel Posner, który na wieść o wybuchu powstania styczniowego wrócił na rodzinne Mazowsze i został dowódcą jednego z oddziałów. Zginął 3 lipca pod Żurominem osłaniając odwrót oddziału, postrzelony w oko przez żołnierza rosyjskiej armii. Jego szczątki spoczywają na cmentarzu żydowskim w Żurominie, z powodu zniszczenia cmentarza dziś nie jest znana lokalizacja grobu. Jako jedyna pamiątka po bohaterskim młodzieńcu została fotografia kolorowana zdjęta w 1863 roku we Włoszech przez Alfonsa Bernanda, fotografa dworu sabaudzkiego i księcia de Carignan. Brat Samuela Leon należał do najgorliwszych propagatorów kierunku asymilatorskiego między żydami polskimi Artykuły jego autorstwa drukowała w latach sześćdziesiątych „Jutrzenka”. Siostrzeńcami poległego są: zaszczytnie znany publicysta warszawski – Stanisław Posner oraz Malwina Garfeinowa-Garska. Stanisław urodził się 21 października 1868 roku. W 1893 ukończył prawo na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Od 1905 roku był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej. Później wstąpił do PPS-Frakcji Rewolucyjnej. W latach 1910-1919 mieszkał we Francji i był zaangażowany w akcje propagandowe na rzecz niepodległości Polski. W 1921 współtworzył Ligę obrony Praw Człowieka i Obywatela, gdzie zajmował stanowisko kierownicze. W latach 1922-1930 sprawował mandat senatora I i II kadencji z okręgu Kielc. Później był Wicemarszałkiem Senatu. Malwina Garfeinowa-Garska.urodziła się 15 października 1870 roku w Warszawie, kształciła się w Warszawie na pensjach, później na tajnych kompletach. Była pisarką (napisała „Gromnice” 1907, „Powieść o duszy polskiej” 1912), publicystką, krytykiem literackim.
Wyludnienie Kuchar Żydowskich.Wracając do historii Kuchar Żydowskich, ukaz z 1864 roku uznał wszystkich kolonistów Kuchar za włościan, przekazując grunty na własność oraz ustanawiając lokalny samorząd. W tym czasie Komitet Urzędujący nadał gminie Kuchary przywilej wybierania Żyda na wójta. Wtedy również zmieniono nazwę na Kuchary Żydowskie. Reforma spowodował, że praca żydowskich osadników na roli przestała zwalniać ich z obowiązku pełnienia służby wojskowej. Większość kolonistów porzuciła więc pracę na roli i zaczęła zajmować się drobnym handlem, kramarstwem oraz rzemiosłem. Upadek żydowskiej produkcji rolniczej spowodował stopniowy odpływ żydów z Kuchar i okolicznych wiosek. Polscy chłopi zajęli się uprawą roli w Kucharach oraz pracą w fabryce sukna. W 1919 r na północnym Mazowszu miała miejsce epidemia grypy zwanej „hiszpanką”, w wyniku której śmierć poniosło wielu mieszkańców Kuchar.
Obelisk upamiętniający poległych w hitlerowskim obozie pracy przymusowej w latach 1940-41 w Kucharach Żydowskich
Kuchary w okresie II wojny światowej. W trakcie II wojny światowej, charakter walk daleki od wojny pozycyjnej spowodował, że potyczki w tym regionie nie trwały długo. Uchroniło to miejscowość przed zniszczeniem. Podczas II wojny światowej na terenie miejscowości Kuchary Żydowskie w latach 1940-1941 funkcjonował hitlerowski obóz pracy przymusowej dla Żydów z terenów północno-zachodniego Mazowsza. Pracowało w nim od 70 do 150 osób (Żydów i Polaków). Przez rok istnienia przeszła prze obóz rekordowa liczba 5200 osób. Kazimierz Jankowski tak oto wspomina swój pobyt w Kucharach „…Znalazłem się w tym obozie 2 maja 1941 r. Zabrali mnie za to, że odmówiłem wyjazdu na przymusowe roboty do Niemiec… Ludzie ciężko pracowali przy budowie szosy z Kuchar do Sochocina. Głównym pożywieniem w obozie była 1/2 kg chleba, porcja bardzo rzadkiej zupy…. Ludzie przeżywali tylko dzięki pomocy społeczeństwa z okolic. Komendantem obozu był Ferdynand Renert. Strażnikami byli Zemke, Lik, Maran z Biel. Najokrutniejszy był Lik, który zabił Polaka.Wszystkich (strażników) było dwunastu. Na robocie majstrowi – Niemcy bili kijami, kopali ludzi. Nie wykonujący norm byli bici w obozie. Widziałem jak Lik jednego z Polaków nadepnął na kark i bił batem. Spaliśmy na barłogu w dwóch izbach (70 osób) bez nakrycia. Wszy zbieraliśmy z siebie na zbiórce.” Obecnie fakt istnienia obozu upamiętnia pomnik postawiony w 1979 roku .Część mieszkańców Kuchar Żydowskich została w okresie drugiej wojny światowej wywieziona na przymusowe roboty do Niemiec.
Granice administracyjne. Po II wojnie światowej wieś znalazła się na terenie województwa mazowieckiego. W latach 1975-1998 należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego., by w 1998 ponownie znaleźć się w województwie mazowieckim.
Aleja lipowa z II połowy XIX wieku
Ślady historii Kucharach Żydowskich. W miejscowości Kuchary Żydowskie znajduje się dwór z przełomu XIX i XX wieku oraz leja lipowa z drugiej połowy XIX wieku, która stanowi element kompozycji przestrzennej ograniczającej dawny teren dworski. Część równoległa do szosy jest zarośnięta, druga wciąż drożna. Całość mierzy około 300 metrów
Współczesne Kuchary Żydowskie. W 2000 roku w Kucharach Żydowskich mieszkało 256 osób, zamieszkując 64 posesje. We wsi Kuchary Żydowskie znajdują się liczne zabudowania o charakterze letniskowym. Jest wypożyczalnia kajaków. Można organizować jednodniowe spływy do położonego poniżej o 11 km Jońca lub kilkudniowe spływy po Wkrze. Jedno z kilku osiedli letniskowych na terenie Kuchar Żydowskich, nosi kontrastującą z nazwą wsi nazwę – Palestyna.
Justyna Woźnicka-Żołądek
Bartłomiej Woźnicki
